Armenië

(Doorverwezen vanaf Armenie)

Հայաստանի Հանրապետություն
Hayastani Hanrapetut’yun


(Details)	(Details)

Basisgegevens

Religie Christendom (ca. 100 %)

Oppervlakte 29.800 km² ^[1] (4,5% water)

Inwoners 3.002.594 (2001)^[2]
2.967.004 (2009)^[3](99,6/km² (2009))

Overige

Volkslied

Mer Hayrenik

Munteenheid Dram (AMD)

UTC +4 (zomer: +5)

Nationale feestdag

21 september

Web | Code | Tel. .am | ARM | 374

Voorgaande staten

← ←	1991 (Val Sovjet-Unie)

Topografie

Portaal

Landen & Volken

Het Armeense koninkrijk op zijn grootst onder Tigranes de Grote van 95 v.Chr.-66 v.Chr.

Armenië (Armeens: Հայաստան, Hajastan), officieel de Republiek Armenië (Armeens: Հայաստանի Հանրապետություն, Hajastani Hanrapetut῾jun), is een bergachtig land in deZuidelijke Kaukasus, gelegen in het noord-oostelijke deel van het Armeense Hoogland, dat geografisch gezien tot Azië behoort, maar in culturele en historische aspecten zich totEuropa behorend beschouwt en de oudste christelijke staat van de wereld is. Armenië wordt tevens beschouwd als één van de oudste landen ter wereld. Bij het begin van onze jaartelling lag Armenië ook aanmerkelijk meer westelijk dan heden ten dage.

Armenië is sinds 2001 lid van de Raad van Europa. Staatshoofd (president) is Serzj Sarkisian, regeringsleider (minister-president) Tigran Sargsian. Het land grenst aan Georgië,Azerbeidzjan, Iran en Turkije. De hoofdstad Jerevan is gesticht in 782 voor Christus en is daarmee een van de oudste steden ter wereld.

[bewerken]Geschiedenis

Kathedraal van Echmiatsin de oudste kathedraal ter wereld

De tempel van Garni (1e eeuw n.Chr.)

Het bergklooster van Tatev (in Syunik)

Zie Geschiedenis van Armenië voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Armenië is één van de oudste landen ter wereld en omvatte vroeger een veel groter gebied dan nu.De geschiedenis van Armenië gaat terug tot ongeveer 1500 voor Christus ^[4]. Armenie was vroeger een koninkrijk en was op zijn grootst onder koning Tigran de Grote van 95 v.Chr.-66 v.Chr. Hij stichtte de stad Tigranocerta als hoofdstad van zijn machtige rijk.Het land strekte zich uit over de Kaspische Zee tot aan de Middellandse Zee. Armenië was het eerste land ter wereld dat het Christendom als staatsreligie aannam, in 301.

In de 17e eeuw werd het land opgedeeld. In de19e eeuw kwam een groot deel van Armenië onder bestuur van het Russische Rijk. Na de Eerste Wereldoorlog maakte Armenië samen met Georgië en Azerbeidzjan deel uit van deKaukasische Federatie. Zo konden deze drie landen van 1918 tot 1920 onafhankelijk blijven, waarbij Armenië werd aangeduid als deDemocratische Republiek Armenië. In 1920 werd Armenië veroverd door het Rode Leger en bij deSovjet-Unie gevoegd, waarna het werd hernoemd tot de Armeense SSR.

In december 1988 vond er een zware aardbeving plaats in het noorden van het land. Ook in dat jaar ontstond er een conflict met Azerbeidzjan over Nagorno-Karabach, dat als autonome oblast binnen Sovjet-Azerbeidzjan lag en waar de Armeniërs de meerderheid vormen. In augustus 1990 werd Armenië onafhankelijk van de Sovjet-Unie. In 1991 riep Nagorno-Karabach de onafhankelijkheid uit. Zowel bij de hierop volgende oorlog als op de huidige situatie wordt Nagorno-Karabach door Armenië politiek en militair ondersteund. Armenië leed ernstige economische schade als gevolg van een blokkade door Turkije en Azerbeidzjan. In de jaren 90 is meer dan een kwart van de totale bevolking uit het land geëmigreerd^[5]. Voor het heropenen van de grens met Armenië stelde Turkije jarenlang als eis dat Armenië niet langer internationale erkenning voor de Armeense Genocide zou zoeken, territoriale claims ten opzichte van Oost-Anatolië (westelijk Armenië) zou afzien en dat Armeense strijdkrachten zich zouden terugtrekken uit 'bezette gebieden' om Nagorno-Karabach. Toen het er in 2009 op leek dat er daadwerkelijk vooruitgang in de onderhandelingen tussen Armenië en Azerbeidzjan waren, gingen Turkije en Armenië overleggen over een normaliseringsovereenkomst^[6].10 oktober 2009 ondertekenden Armenië en Turkije een protocol, waarmee beide landen een einde maken aan de jarenlange onderlinge spanningen en diplomatieke betrekkingen aangaan^[7]. Het protocol moet evenwel nog door de parlementen van beide landen geratificeerd worden. Het is de bedoeling dat dan ook de Turks-Armeense grens weer zal worden opengesteld. De Turkse premier Recep Tayyip Erdoğanstelde echter dat het Turkse parlement niet tot de ratificatie zou overgaan zolang Armenië zich niet terugtrekt uit Nagorno-Karabach^[8]. Het lijkt erop dat Erdoğan een versnelling van de oplossing wil forceren.

[bewerken]Geografie

Armenië behoort tot de weinige landen die niet aan zee liggen. De lengte van de landsgrenzen bedraagt 1254 km: 787 km met Azerbeidzjan (waarvan 221 km met de exclave Nachitsjevan), 164 km met Georgië, 35 km met Iran en 268 km met Turkije.

Het gebied is voornamelijk bergachtig en tamelijk bosrijk met enkele snelstromende rivieren. De Aragats is met 4095m boven zeeniveau de hoogste berg van het land. De grootste rivieren zijn de Araks, de Debed en de Hrazdan. Het grootste meer van Armenië is het Sevanmeer(Sevana Litj).

[bewerken]Steden

Zicht op de berg Ararat vanuit de hoofdstad Jerevan.

Zie Lijst van steden en dorpen in Armenië voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De tien grootste steden van Armenië waren volgens de volkstelling van 2001 (bron: City Population):

Plaats	Armeens	Inwoners
Jerevan	Երևան	1.091.235
Gjoemri (Gjoemri)	Գյումրի	140.318
Vanadzor	Վանաձոր	93.823
Echmiatsin (Etsmiadzin)	Էջմիածին	51.280
Hrazdan	Հրազդան	43.926
Abovjan	Աբովյան	38.876
Kapan	Կապան	34.656
Armavir	Արմավիր	28.733
Ararat	Արարատ	26.175
Gavar	Գավառ	23.302

[bewerken]Bestuurlijke indeling

Het zakelijk centrum van Jerevan

Zie Provincies van Armenië voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Armenië is onderverdeeld in 11 provincies (marzer, enkelvoud: marz):

[bewerken]Bevolking

[bewerken]Demografie

Aantal inwoners tussen 1949 en 2007

Het inwoneraantal van Armenië is 2.967.004 (2009) en de bevolkingsdichtheid is 99,6/km² (2009). Sinds de onafhankelijkheid van Armenië krimpt het inwoneraantal.

Volkstellingsjaar	Inwoners
1939	1.282.338
1959	1.763.048
1970	2.491.873
1979	3.037.259
1989	3.304.776
2001	3.002.594
Tot 1989 van Armeense SSR

[bewerken]Bevolkingsgroepen

Volgens de laatste census van 2001 wonen er in Armenië 97,9% Armeniërs, 1,3% Koerden (Jezidi's) en 0,5% Russen. ^[9]

[bewerken]Taal

Armeens manuscript uit de 11e eeuw

Armeniërs hebben een eigen taal met een eigen alfabet. Het alfabet is uitgevonden door de monnik Mesrob Mashtots in 405. In de beginperiode bestond het Armeense alfabet uit 36 letters in de 12de eeuw zijn twee letters aan toegevoegd. Armeens behoort tot de groep van de Indo-Europese talen waarin het een onafhankelijke tak vormt binnen de Indo-Europese taalfamilie. Volgens de laatste census van 2001 spreekt 97,7% als moedertaal Armeens, 1% Koerdisch en 0,9% Russisch. ^[9]

[bewerken]Religie

Armenië is het eerste land ter wereld dat het Christendom aannam als staatsreligie, dat gebeurde in 301. 94,7% van de inwoners van Armenië zijn Armeens-apostolisch. Daarnaast hangt 4% een andere christelijke kerk aan, zoals de Russisch-orthodoxe Kerk, de Armeens-katholieke Kerk en hetprotestantisme. De Jezidi's maken 1,3% van de bevolking uit. ^[9]

[bewerken]Cultuur

[bewerken]Kunst

Een schilderij van Ivan Aivazovski

Armenië kent een zeer lange kunstgeschiedenis die 4500 jaar teruggaat. In Armenië kom je veel vroegchristelijke bouwkunst tegen. (Zie onder Bezienswaardigheden een lijst van bekendste vroegchistelijke bouwwerken.)

Bekende Armeense kunstschilders zijn: Martiros Saryan, Koryun Nahapetyan, Minas Avetisyan, Vagrich Bakhchanyan, Eduard Arakelyan, Gevorg Bashinjaghyan, Krikor Agopian. Daarnaast zijn bekende schilders als Ivan Aivazovski (Rusland), Arshile Gorky (Verenigde Staten), Jean Carzou(Frankrijk) van Armeense afkomst. Ivan Aivazovski was bijvoorbeeld een van de bekendste zeeschilders van zijn tijd en woonde in Feodosija. Zijn schilderijen zijn te vinden in door hem gestichte galerij in Feodosija, in het Russisch Museum in Sint-Petersburg, de Tretjakov-Galerij in Moskou het Nationaal Museum in Jerevan.

Levon Aronian, Armeense schaker

[bewerken]Sport

Boksen, kickboksen , karate, worstelen, en gewichtheffen zijn de belangrijke sporten in Armenië, alhoewel voetbal ook steeds populairder wordt. Jaarlijks worden er veel sporters uit Armenië Europees en wereldkampioenen in diverse vecht- en krachtsporten.

Schaken is een andere populaire (denk)sport in Armenië, zo zijn er veel grootmeesters van Armeense komaf. De meest succesvolle grootmeester die Armenië in zijn geschiedenis kende was Tigran Petrosjan. Hij werd wereldkampioen van 1963 tot en met 1969.

[bewerken]Economie

Munteenheid: Dram = 100 luma, koers: 1 €=510,0 ARD (21 mei 2009)^[10]
Bruto binnenlands product (koopkrachtpariteit): $16,94 miljard (2005), $5700 per inwoner^[11]
Werkloosheidspercentage: 7,4% (schatting november 2006)^[11]
Elektriciteitsverbruik: 4,194 miljard kWh (2005)^[11]

Armeense munten van 500 dram (ongv. gelijkwaardig aan 1 euro)

[bewerken]Armoede

Volgens het Ontwikkelingsprogramma van de Verenigde Naties leeft in Armenië 10.6% van de bevolking onder de armoedegrens. ^[12]

[bewerken]Politiek

staatshoofd: president Serzj Sarkisian sinds 9 april 2008 (rechtstreeks gekozen voor een periode van 5 jaar)
regeringsleider: premier Tigran Sargsyan sinds 9 april 2008
parlement: eenkamerparlement, 131 leden, termijn van 4 jaar
Armenië kent algemeen stemrecht sinds 1919.
De kiesleeftijd is 18 jaar.

[bewerken]Politieke partijen

Partijen met zetelaantallen: Republikeinse partij 40, Orinaz Jerkir Regel van de Wet 19, Gerechtigheid (Adartyun, verbond van oppositiepartijen) 15, Armeense Revolutionaire Vereniging 11, Nationale Eenheid 9, overige partijen 22, onafhankelijken 14, vacant 1.
Regeringspartijen: Republikeinse partij, Orinaz Jerkir, Armeense Revolutionaire Vereniging. Ook de meeste onafhankelijke kandidaten ondersteunen president Kotrjan en de regering.

De 'Republikeinse Partij van Armenië' (Armeens: Hajastani Hanrapetakan Kusaktsutjun, HHK) is een conservatieve politieke partij. Ze was de eerste politieke partij in het onafhankelijke Armenië, gesticht op 2 april 1990 en geregistreerd op 14 mei 1991. Bij de verkiezingen van 25 mei 2003 kreeg de partij 23.5% van de stemmen, en behaalde daarmee 31 van de 131 zetels.

De partij 'Gerechtigheid' (Ardarutjun) is een progressieve electorale coalitie. Bij de verkiezingen van 25 mei 2003 kreeg de partij 13.6% van de stemmen, en behaalde daarmee 14 van de 131 zetels.

De partij 'Regel van de Wet' (Orinants Erkir) is een centrumpartij, geleid door Artur Baghdasarian. Bij de verkiezingen van 25 mei 2003 kreeg de partij 12,3 van de stemmen, en behaalde daarmee 19 van de 131 zetels.

De partij 'Armeense Revolutionaire Federatie' (ARF) (Hay Heghapochakan Dasjnaktsutjun, HJD) werd gesticht in Tiflis (Tbilisi in het huidigeGeorgië) in 1890 door Christapor Mikaelian, Stepan Zorian en Simon Zavarian. De partij is werkzaam in Armenië en in alle landen waar er Armeniërs wonen, onder meer in Libanon en in Nagorno-Karabach. De ARF is een socialistische partij en lid van de Socialistische Internationale. In het programma van deze partij ligt de klemtoon op educatieve en humanitaire projecten.

[bewerken]Politieke situatie

Zowel bij de presidentsverkiezingen als bij de parlementsverkiezingen van 2003 was er zowel in binnen- als buitenland (OVSE en Raad van Europa) kritiek op het onvoldoende democratische karakter. Een grondwetswijziging die volgens de oppositie de macht van de president verder zou hebben uitgebreid, slaagde er bij een referendum niet in het quorum van voorstemmen van 1/3 van de bevolking te bereiken.

In de buitenlandse politiek en economie is het land sterk van Rusland afhankelijk, maar zoekt thans ook tot de Verenigde Staten toenadering. De economische groei is sterk toegenomen met 13,9% in 2005. Sinds 1 januari 2006 behoort Armenië tot de groep van ‘middle income countries’.^[13]

Armenië is een land dat sinds kort graag wil meedoen met het westen. De Armeense Publieke Radio en Televisie is een "actief lid" van deEuropean Broadcasting Union geworden. Hierdoor kan ze deelnemen aan onder andere het Eurovisiesongfestival. Dit is in 2006 voor het eerst gebeurd. In 2010 won Armenië het 8ste Junior Songfestival dankzij Vladimir Arzumanuyan met het nummer 'mama'.

[bewerken]Verkeer en vervoer

Internationale luchthaven Zvartnots

De luchtvaartmaatschappijen van Armenië zijn Air Armenia en Armavia.

[bewerken]Bezienswaardigheden

[bewerken]Afbeeldingen

Het klooster van Khor Virab	Skigebied Tsachkadzor in de zomer	Sevanmeer een van de hoogstgelegen meren ter wereld	Fonteinen op Republic Square
Zwanenmeer in Jerevan	De 13e eeuwse S. Astvatsatsin Kerk van Noravank	De ingang van S. Astvatsatsin Kerk	Karen Demirchyan sporthal
North Avenue een modern zakencentrum in Jerevan	Jerevan bij nacht	Het standbeeld van Martiros Saryan	Klooster van Goshavank uit de 12e eeuw